EADS zaferi ve muhtemel sonuçları

ABD günlerdir 35 milyar dolarlık dev ihalede Boeing’in safdışı kalmasını tartışıyor. Peki sonuç?

35 milyar $’lık 200 adet havadan ikmal uçağının alımını içeren ve ek bazı hizmetlerle beraber 1o yıl içerisinde toplam ödenmiş ederi 40 milyar $’ı bulacak olan sözleşmenin ABD menşeli Boeing yerine Northrop-EADS ikilisine ihale edilmesi bir kaç gündür ABD’nin gündem maddesini oluşturuyor. Airbus ve Boeing’in sivil platformda birbirlerini yedikleri şu günlerde savunma kanadında meydana gelen bu olayın, kendisinin peşi sıra daha bir çok sonuca neden olacağı da su götürmez bir gerçek. Olay ABD’de ve tüm dünyada şimdiden çok çeşitli yansımalara sebep oldu. Bu etkilerin sonucu detaylı bir analiz yapılması gerekliliği doğdu. Dilerseniz hep birlikte muhtemel sebep ve sonuçları irdeleyelim:

Boeing yaralarını saracak mı?

ABD’de bugünlerde sorulan esas soru Boeing gibi dev bir uçak üreticisi ve savunma devinin ihaleyi nasıl olup da Northrop Grumman gibi nispeten daha küçük ve tecrübesiz bir şirkete kaptırmış olduğu. Bunda tabi ki en temel etken 2004′te ABD kongresinin patlayan skandalla birlikte 100 adet modifiye edilmiş Boeing 767 tipi tanker uçak için 23,5 Milyar $’ı çöpe atması ve bu skandalın iki Boeing yetkilisini demir parmaklıklar ardına sokmasıydı. Buna rağmen ihalenin favorisi yine Boeing’ti. Boeing’in geçtiğimiz yılki tüm satışlarının değerinin $32 Milyar olduğu düşünülürse $35 Milyar çok büyük bir rakam ve 75 yıldır ABD hava kuvvetlerinin tanker uçak tedarikçisi olan Boeing için kesin gözüyle bakılan bu ihale artık büyük bir kayıp.

Bu kaybın 787 Dreamliner programında yaşanacak gecikmenin açıklanmasıyla hisseleri %20 değer kaybeden ve bu ihale ile birlikte kıas bir sürede %3′lük hisse değeri kaybına uğrayan Boeing’in finansal dengelerini yerinden oynatacağı çok açık. 75 yıldır ABD hava kuvvetlerinin tanker uçak tedarikçisi olan Boeing, neyse ki hala bir çok alanda hala online bahis siteleri ihtiyaçlarını karşılıyor ve kısa sürede toparlanabilir. Ancak karşıt fikirler de var: ABD’li uzmanlardan bazıları söz konusu kaybın Boeing’in savunma alanında başlayan aşamlı çöküşünün yeni bir aşaması olduğunu düşünüyorlar. Pentagon ile sıkı ilişkileri bulunan Lexington Enstitüsü’nden Loren Thompson ihaleden sonra basına verdiği bir demeçte, Boeing’in hava kuvvetlerinin dilinden anlamadığını ve müşterisinin isteklerini yanlış değerlendirdiği mesajını vermişti.

767 miyadını doldurmuş olabilir

Tanker ihalesinin kaybıyla birlikte artık Boeing 767′lerin miyadı dolmuş olabilir. Tasarımca yaşlı olan bu uçağın üretilmesi için bir sebep yok. Zira daha yeni ve modern olan A330 karşısındaki mağlubiyet belki de Lexington’lu Thomposon’u doğrular nitelikte: Artık başta ABD olmak üzere Dünya daha modern ve yeni araçlar istiyor. Henüz dün Seasprite programından vazgeçen Avustralya bile buna iyi bir örnek.

Eğer Boeing 767′leri kal’e ayırmazsa, ABD ordusunun hala ihtiyaç listesinde olan 300′den fazla tanker uçaklar için düzenlenecek ihalelerde yine başarısızlıkla karşılaşabilir. ABD’li uzmanlar yeni tanker uçak adayının 787 olabileceği üzerinde duruyorlar.

Airbus için bulunmaz fırsat

2 seneden fazladır masraflarını kısmaya çalışan Airbus Power8 programını geliştirmiştir. Programın geliştirilme sebeplerinden birisi Avro’nun dolar karşısında kazandığı değer ve bunun Airbus’a çıkardığı fatura. Bu yüzden özellikle personel maaşlarını Avro ile ödeyen Airbus üretimi doların geçerli olduğu ülkelere kaydırmaya çalışıyordu. Bu yüzden EADS ve partneri Airbus’ın ABD’de yapacağı yatırımlar Airbus için bulunmaz bir fırsat olarak da değerlendirilebilir.

Geçtiğimiz günlerde EADS, ABD’de kuracağı tesisler için ilk aşamada 500 milyon $’ı gözden çıkardığını zaten duyurmuştu. Northrop Grumman yetkilileri de kısa bir süre önce EADS’ye ait yaklaşık 2000 kalem işin ABD’ye kaydırılacağını duyurmuştu. Tablo gösteriyor ki bu ihaleyle birlikte ABD, EADS ve Airbus’un “ucuz iş gücü” kapısı olacak.

Boeing rekabette de sekteye uğrayabilir

787 Dreamliner, A380 ve A350 programları arasındaki Airbus-Boeing rekabeti de özellikle Boeing’in bu krizi atlatmaya çalıştığı dönemde Airbus lehine gelişebilir. 2007′yi Boeing’in hakim olduğu Çin pazarından rekor sayıda siparişle kapatan Airbus, 787 Dreamliner’daki gecikmelerin açıklanmasıyla 2008 başlarında da öne çıkmıştı. Şu andan itibaren Boeing’e duyulan küresel bir güvensizlik rekabetin Boeing aleyhine olan boyutunun vahametini arttırabilir.

Sonuç

Neticede özellike savunma pazarı kapitalist bir rekabet ortamıdır. EADS-Northrop Grumman ikilisi öyle ya da böyle sözkonusu ihaleyi kazanmıştır. Bu ihalenin EADS ve Northrop’a çok çeşitli alanlarda faydası dokunacağı gerçek. Yukarıda faydaları, riskleri ve fırsatları dilimizin döndüğünce açıklamaya çalıştık. Faydası olması dileğiyle.

Sevgi, saygı ve selamlar.

Tevfik Uyar
Aviation Türk Dergisi
Genel Yayın Yönetmeni